WAT IS ALLERGIE / ANAFYLAXIS?
Wat is allergie / anafylaxie of anafylaxis?
Allergie is een activiteit dat ontstaat wanneer het lichaam abnormaal gevoelig is voor een stof dat normaliter onschuldig is, zoals voedsel.
Allergie is gerelateerd aan het immuunsysteem. Gewoonlijk komt het immuunsysteem in actie tegen schadelijke zaken, zoals ziektekiemen. Maar het lichaam van een allergisch persoon “gelooft” dat, net als een ziektekiem, dit voedsel of andere stof een gevaar voor het lichaam is.
Wanneer een allergisch persoon wordt blootgesteld aan die stof, dan zal het immuunsysteem alles in werking zetten om het te bestrijden. dit is de reden voor de fysieke symptomen die horen bij een allergische reactie.
Helaas, kan deze goedbedoelde reactie door het immuunsysteem veel schade toebrengen. De meest ernstige allergische reactie wordt anafylaxie genoemd. Anafylaxie is een ernstige reactie – het extreme einde van het allergische reactiepatroon – en kan fataal zijn wanneer niet tijdig behandeld met adrenaline.
Het hele lichaam, alle orgaansystemen kunnen er bij betrokken zijn, wordt aangetast, vaak binnen minuten na de blootstelling aan het allergeen, maar soms ook pas na uren.
De oorzaken van een allergische reactie kunnen zijn:
- Voedsel,
- Insecten,
- Latex of
- Medicijnen.
Een meer zeldzame oorzaak van anafylaxis is:
Mastocytose:
Bij deze zeldzame ziekte is er een teveel aan mestcellen die grote hoeveelheden histamine vrij kunnen maken. Hierdoor kan de patiënt ook een anafylactische reactie krijgen.
Voor deze patiënten is het nodig dat zeer zorgvuldig die stoffen worden vermeden die een reactie kunnen uitlokken.
HOE GEWOON IS HET?
Op dit moment wordt aangenomen dat 1 op de 4 personen allergisch is.
De prevalentie van voedselallergie in Nederland is niet echt goed onderzocht, Er zijn studies die aangeven dat ca. 6 tot 8% van de jonge kinderen klinisch bewezen voedselallergie hebben en dat dit getal afneemt tot 3 tot 4% bij volwassenen.
Dit betekent dat in Nederland in totaal een klein miljoen personen een bewezen voedselallergie hebben. Of dit aantal groeiende is? daar worden studies naar verricht. Vooralsnog wordt er van uit gegaan dat het aantal allergische patiënten groeit.
Het aantal patiënten dat kans heeft op een anafylactische reactie is ca. 2% van het aantal dat voedselallergie heeft, dus ca. 20.000 mensen. Echter, het probleem zit in het feit dat iedere voedselallergische persoon bij die 2% kan horen omdat niet met zekerheid voorspelbaar is wie van die kleine miljoen personen die kans op anafylaxie heeft.
WAT ZIJN DE SYMPTOMEN?
Allergische reacties verschillen in ernst. Milde of gematigde symptomen omvatten jeuk of zwellingen in de mond, galbulten overal op het lichaam, algehele rood worden van de huid of misselijkheid of overgeven.
Ernstige symptomen zijn een sterke daling van de bloeddruk (waar je zwak en flauw van wordt); ernstige astma; of het dicht gaan zitten van de keel.
Symptomen treden meestal op binnen seconden of binnen enkele minuten en kunnen zich zeer snel ontwikkelen. Incidenteel begint het na een paar uur na het contact met het allergenen voedsel of stof.
Anafylaxie is een zeer ernstige uiting van een allergische reactie dat een effect heeft op het hele lichaam, soms binnen minuten.
Gedurende een anafylactische reactie worden er veel chemicaliën vrijgemaakt uit mestcellen die de symptomen veroorzaken, zoals zwelling in de mond en/of de huid.
Zwelling van de keel kan de ademhaling beperken, dat fataal kan zijn.
Beheer van de kans op een medische noodsituatie
Alle scholen moeten een duidelijke procedure hebben voor het inroepen van medische hulp c.q. het oproepen van een ambulance in een noodsituatie.
Een “calamiteitenboek” in de leerkrachten kamer en bij de conciërge is een noodzaak.
Hiermee zijn de gegevens van leerlingen of studenten die een verhoogd risico lopen op een incident direct voorhanden.
In het geval van een ernstige allergische reactie, zal het kind direct medische hulp nodig hebben terwijl er gewacht wordt totdat de ambulance arriveert.
Het protocol dat opgesteld is, samen en in overleg met de ouders, zal gedetailleerde gegevens bevatten over de exacte procedure in het geval van een reactie op school, inclusief waar de adrenaline auto-injector van het kind te vinden is, wie getraind is om het toe te dienen en wie te waarschuwen en wie ingelicht moet worden in geval van een noodsituatie. De adrenaline moet bewaard worden op een veilige plaats maar niet achter slot en grendel.
- Herkennen van een ernstige reactie
- Behandeling
- Contact opnemen met de ouders
- Hypothetische situaties
Herkennen van een ernstige reactie
Er zijn een aantal belangrijke tekenen waar je naar uit moet kijken:
- Is er een indicatie dat het ademen of slikken moeilijk gaat?
- Is er een plotselinge flauwte of verslapping opgetreden?
- Is er een gestage achteruitgang van de conditie?
Elk van deze tekenen zijn ernstig.
Adrenaline zal onmiddellijk nodig zijn en een ambulance moet direct gebeld worden (112)
Wanneer de symptomen mild lijken te zijn, dan kun je een antihistaminicum geven, maar belangrijk is dat je het kind zorgvuldig observeert voor het geval dat de symptomen erger worden.
Hulpmiddelen zoals het actieplan zijn via het hier aan te vragen.
Behandeling
Adrenaline – het eerst aangewezen middel voor behandeling
Zoals al geschreven elders op een pagina, vereist de behandeling van anafylaxis intramusculaire (in de spier) toediening van adrenaline (Epinefrine). Het kind kan een van de drie in Nederland geregistreerde auto-injectoren zijn voorgeschreven – Emerade®, EpiPen® of Jext®.
Wanneer de injectie gegeven is, zou de toestand van het kind snel moeten verbeteren. Maar wanneer er geen verbetering optreedt, of wanneer de symptomen erger worden, dan moet, wanneer deze beschikbaar is, een tweede adrenaline auto-injector toegediend worden na 5 tot 10 minuten.
Ook wanneer u twijfelt of de symptomen wel ernstig genoeg zijn of dat het wel mee valt, bij twijfel: dien de adrenaline auto-injector toe.
Wanneer het kind tegenwerkt (zich verzet).
Dit is van toepassing op jongere kinderen. Houd het been van het kind boven de knie stevig vast opdat het been niet beweegt terwijl de injectie gegeven wordt.
Dit is het gemakkelijkst wanneer er twee volwassenen aanwezig zijn – een persoon kan het kind op schoot vasthouden en de armen van het kind weghouden terwijl de ander het been vasthoud en de injectie geeft.
Wanneer jij de enige aanwezige volwassene bent, houd het kind op je schoot en omarm het kind bij de borst terwijl je zijn armen op die manier vastklemt en gebruik de hand van die arm om het been, waar de injectie in gegeven wordt, vast te houden. Geef met de andere hand de injectie in het been.
Eerste hulp procedure
Onderzoek heeft uitgewezen dat sommige mensen die overleden zijn na een anafylactische shock het misschien overleefd hadden als ze niet direct daarna opgestaan waren of rechtop in een stoel waren gaan zitten.
Bij een patiënt met een shock, kan een dergelijke beweging voorkómen dat er bloed terugkeert naar het hart.
De auteur van het rapport, Dr. Richard Pumphrey, heeft een voorstel gedaan om dit effect tegen te gaan. Leg de patiënt neer en plaats de benen hoog. Adrenaline kan in deze positie toegediend worden.
Het rapport laat ook zien dat vier personen overleden binnen seconden na een verandering naar een meer opgerichte positie. Pumphrey zegt dat levens misschien gered kunnen worden wanneer mensen met een anafylactische shock blijven liggen met hun benen in een hoge positie waardoor de vena cava (de aderen die zuurstofarm bloed naar het hart terugvoeren) als het laagste deel van het lichaam blijft, zo ver als dat mogelijk is.
Hij voegt hieraan toe: “Patiënten die een risico hebben op anafylaxis en diegenen die betrokken zijn in hun zorg (leerkrachten, babysitters, familieleden, vrienden en collega’s) zouden verteld moeten worden over de noodzaak om neer te gaan liggen wanneer ze het gevoel hebben flauw te vallen tijdens een reactie, tenzij er een grotere noodzaak is om overeind te blijven om beter te kunnen ademen wanneer er ademhalingsproblemen zijn.
Wanneer de patiënt in liggende positie is, moeten ze zeer goed geobserveerd worden. Wanneer er tekenen zijn dat ze ziek (overgeven) kunnen worden, leg ze dan op de zijkant (stabiele zijligging)
Alle mensen in het rapport die overleden zijn waren volwassenen. een “Full-Blown” anafylactische shock bij kinderen is zeer zeldzaam. Meer “gewone” symptomen bij kinderen is moeilijk ademen, of tengevolge van slecht onderhouden astma, of door opzwellen van de keel (luchtweg). Wanneer dit het geval is, is het kind meer gebaad bij recht opzitten.
Maar wanneer het kind zwak of slap wordt, bleek wordt dan kan ze in een shock gaan en is het belangrijk om het kind neer te leggen met de benen omhoog.
Observeer het kind zorgvuldig wanneer het in deze positie ligt.
De belangrijke punten:
Wanneer de patiënt zich flauw of zwak voelt, bleek er uit ziet, of slap begint te worden, dan kunnen ze in een shock gaan.
Leg de persoon plat neer (op de rug) met de benen hoog.
Ze moeten zeer zeker NIET snel opstaan of snel gaan zitten
Wanneer er tekenen zijn dat ze gaan overgeven dan moeten ze op de zij gelegd worden.
Wanneer de patiënt moeilijk ademt, veroorzaakt door astma of door zwelling in de luchtwegen, dan zullen ze zich waarschijnlijk comfortabeler voelen wanneer ze zitten.
Referentie: Fatal posture in anaphylactic shock. Pumphrey R.S.H. Letter to J Allergy Clin Immunol. August 2003, Vol. 112, No.2.
Contact opnemen met ouders
Ouders of specifieke contacten moeten pas geïnformeerd (telefonisch) worden zo snel als dat de adrenaline is toegediend en de ambulance is opgeroepen (bel 112)
Hypothetische situaties.
Hier proberen we enkele vragen van leerkrachten te beantwoorden over de herkenning en behandeling van allergische symptomen. Maar onthoudt dat kinderen allemaal verschillend zijn!
Deze informatie is niet bedoeld om als vervanging te dienen voor enig advies of begeleiding gegeven door de huisarts, specialist of schoolarts van het kind.
Een kind waarvan bekend is dat het voedselallergie heeft klaagt dat het zich ziek voelt en buikpijn heeft. Er is geen indicatie of bewijs dat dit ten gevolge van een allergische reactie komt, maar het de leerkracht denk dat het misschien wel daardoor zou kunnen komen. Wat moet de leerkracht doen?
Buikpijnen en misselijkheid kunnen soms symptomen zijn van een allergische reactie, maar kunnen ook voorkomen ten gevolge van een niet-allergische ziekte.
De leerkracht moet eerst onderzoeken en aan het kind vragen of het gegeten heeft of voedsel heeft aangeraakt waar het allergisch voor is, of snoep of voedsel van een ander kind heeft gegeten.
Kijk naar galbulten (waar ook op het lichaam), zwellingen van de lippen, gezicht of tong – elk van deze symptomen zal een reactie zijn van een allergische reactie. Of het kind kan vertellen dat het jeukend of een tintelend gevoel heeft in de keel, of problemen met slikken of ademen – Dit zijn ook tekenen van een allergische reactie.
Onthoudt dan de allergische reactie gewoonlijk optreedt binnen seconden of minuten na blootstelling aan de uitlokkende allergeen, maar kan soms pas optreden na een uur of twee later.
Een kind waarvan bekend is dat het een notenallergie heeft verteld dat het chocolade heeft gegeten waar misschien noten in hebben kunnen zitten – hij / zij weet het niet zeker. Er zijn geen symptomen.
Het is belangrijk om uit te vinden waar de chocolade vandaan kwam, evenals de naam en de hoeveelheid dat gegeten was. Probeer de wikkel te achterhalen.
Wanneer je onzeker bent over wat er in de chocolade zat, kun je uit voorzorg het kind antihistamine als medicijn geven, zoals Zyrtec®, Tavegil® of Aerius®.
Het is belangrijk dat een volwassene het kind minstens een uur in de gaten houdt of er allergische symptomen optreden. De medicatie die voor het kind is voorgeschreven moet je bij de hand houden. Als er enige tekenen van een allergische reactie komen moet het persoonlijke beheersplan van het kind uitgevoerd worden.
Een kind waarvan bekend is dat het voedselallergie heeft heeft klaarblijkelijk een astma aanval. De leerkracht denkt dat dit een allergische reactie zou kunnen zijn. Wat moet je nu behandelen? – de astma of de allergische reactie?
Het is belangrijk om de astma aanval bij het kind te stabiliseren door het kind het voorgeschreven medicijn (Ventolin®) via de inhalator toe te dienen, terwijl je wacht op de eventueel opgeroepen ambulance.
Controleer de luchtwegen, tong en lippen op zwellingen. Wanneer een ernstige zwelling is dien dan de voor noodsituaties voorgeschreven adrenaline auto-injector toe op hetzelfde moment als dat je de Ventolin® geeft.
Blijf kalm en gerust en zorg dat het kind ook kalm en gerustgesteld wordt.
Een student of leerling zonder bekende allergieën wordt in de mond gestoken door een wesp en er komt een zwelling ter plekke van de steek. Wat moet je nu doen?
Iedereen die gestoken wordt in de mond zal ernstige lokale pijn en enige zwelling ervaren. De zwelling hoeft geen teken te zijn van een allergische reactie, maar kan het wel zijn.
Wanneer de student of leerling allergisch voor insecten(wespen)gif is dan zal de zwelling meer geprononceerd aanwezig zijn dan bij een niet-allergisch persoon.
Kijk uit naar overmatige zwelling van de tong en keel, of elk symptoom dat niet op de gestoken plek optreedt, zoals een huiduitslag.
Wanneer je bezorgd bent, start dan de noodprocedure. Bel 112.
Het kind moet de mond uitgewassen worden met ijskoud water en laat het kind op ijsblokjes zuigen. Je kunt ook antihistamine geven.
Hoe zou je het verschil kunnen zien tussen een astma aanval en een allergische reactie?
Terwijl een astma aanval ook onderdeel kan uitmaken van een allergische reactie zullen er waarschijnlijk andere symptomen aanwezig zijn.
Bij een allergische reactie kunnen namelijk ook zwellingen in de mond en/of keel optreden, of overal netelroos (galbulten) of een algehele roodheid van de huid, buikkrampen, misselijkheid of overgeven, of het kind kan slap worden. Dit is een zaak die besproken kan worden tijdens een training.